Krivična djela počinjena iz mržnje, osobito u bosanskohercegovačkom tranzicionom kontekstu, imaju potencijal da izazovu dodatne sukobe i napetosti ukoliko im se ne posveti naročita pažnja na svim nivoima odgovornim za zakonsko normiranje i procesuiranje ovih krivičnih djela.
Teme:
Pravosuđe i pristup pravdi
, Ljudska prava
Web resurs o krivičnim djelima počinjenim iz mržnje u Bosni i Hercegovini prezentira ključne međunarodne instrumente i dokumente relevantne za razumijevanje problematike krivičnih djela počinjenih iz mržnje, kao i izbor iz monografija, teorijskih tekstova, eseja, članaka, priručnika, studija, analiza, izvještaja i smjernica nastalih na lokalnim i/ili stranim jezicima. Ovaj dokument pripremljen je s ciljem pružanja podrške budućim istraživanjima i ukupnom razumijevanju ove problematike na našem govornom području. Dokument je nastao u okviru projekta „Procesuiranje mržnje: prema usvajanju i implementaciji najboljih standarda i praksi Evropske unije u borbi protiv krivičnih djela počinjenih iz mržnje u Bosni i Hercegovini“, koji je implementiran u saradnji Analitike – Centra za društvena istraživanja i Udruženja tužilaca Federacije Bosne i Hercegovine, a uz finansijsku podršku Ambasade Kraljevine Norveške u BiH.
Radi lakšeg i jednostavnijeg pristupa ponuđenim dokumentima i stručnoj literaturi, izvori su raspoređeni u sljedeće sekcije:
1. Institucije i organizacije
2. Međunarodni dokumenti
3. Zakonski okvir
4. Literatura
1. Institucije i organizacije
U ovoj sekciji naveden je pregled relevantnih međunarodnih organizacija čiji je rad i djelovanje u uskoj vezi sa problematikom krivičnih djela počinjenih iz mržnje. Također, u okviru ove sekcije nalaze se linkovi na pripadajuće web prezentacije asocijacija, inicijativa i koalicija koje se bave problematikom krivičnih djela počinjenih iz mržnje u Bosni i Hercegovini.
S ciljem da se omogući olakšan pristup informacijama, sekcija je podijeljena na sljedeće kategorije:
1.1. Međunarodne organizacije i institucije
1.2. Nevladine organizacije i asocijacije u BiH
1.1. Međunarodne organizacije i institucije
- Committee on the Elimination of Racial Discrimination (Komitet za eliminaciju rasne diskriminacije)
- Council of Europe (Vijeće Evrope)
- European Commission Against Racism and Intolerance - ECRI (Evropska komisija protiv rasizma i nesnošljivosti)
- European Court of Human Rights (Evropski sud za ljudska prava)
- European Union Agency for Fundamental Rights (Agencija Evropske unije za temeljna prava)
- Office of the High Commissioner for Human Rights (Ured visokog povjerenika za ljudska prava)
- OSCE Mission to Bosnia and Herzegovina (OSCE Misija u Bosni i Hercegovini)
1.2. Nevladine organizacije i asocijacije u BiH
2. Međunarodni dokumenti
Sekcija sadrži pregled relevantnih pravnih dokumenata uspostavljenih na međunarodnom i lokalnom nivou s ciljem kreiranja jedinstvenog okvira za reguliranje krivičnih djela počinjenih iz mržnje i njihovo adekvatno procesuiranje. Dokumenti su navedeni prema institucijama:
2.1. Ujedinjene Nacije
2.2. Vijeće Evrope
Redoslijed dokumenata u okviru pripadajuće podsekcije predstavljen je hronološki.
2.1. Ujedinjene Nacije
- 10.12.1948.
Opća deklaracija o pravima čovjeka. (prijevod)
- 21.12.1965.
- 19.12.1966.
- 23.3.1976.
- 18.12.1979.
- 15.12.1989.
2.2. Vijeće Evrope
- 4.11.1950.
European Convention on Human Rights.
Evropska konvencija o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda. http://www.echr.coe.int/Documents/Convention_BOS.pdf (prijevod)
- 30.10.1997.
Preporuka Komiteta ministara Vijeća Evrope (br.R (97) 20) o govoru mržnje.
- 23.11.2001.
Konvencija o krivičnim djelima počinjenim putem interneta.
- 13.12.2002.
- 28.1.2003.
Protokol Konvencije o krivičnim djelima počinjenim putem interneta.
- 28.11.2008.
- 2011.
Izvještaj o diskriminaciji na osnovu seksualne orijentacije i rodnog identiteta u Evropi.
Izvještaj Evropske komisije protiv rasizma i netolerancije za Bosnu i Hercegovinu.
3. Zakonski okvir
Ova sekcija obuhvata zakonski okvir Bosne i Hercegovine koji se odnosi na krivična djela, ali i druge incidente povezane s mržnjom.
Redoslijed dokumenata unutar sekcija naveden je na sljedeći način: Bosna i Hercegovina (BiH), Federacija Bosne i Hercegovine (FBiH), Republika Srpska (RS), Brčko Distrikt Bosne i Hercegovine (BD BiH), te Kantoni Federacije BiH. U sekciji je naveden i dio zakonskog okvira susjednih zemalja.
- „Kazneni zakon Bosne i Hercegovine“. Službeni glasnik BiH 3/03,
32/03, 37/03, 54/04, 61/04, 30/05, 53/06, 55/06, 32/07 i 8/10.
(prečišćeni tekst)
- „Kazneni zakon Federacije Bosne i Hercegovine“. Službene novine FBiH. 36/03,
37/03, 21/04, 69/04, 18/05, 42/10, 42/11.
- „Krivični zakon Republike Srpske“. Službeni glasnik RS 49/03,
108/04, 37/06, 70/06, 73/10, 67/13.
- „Krivični zakon Brčko Distrikta Bosne i Hercegovine“. Službeni glasnik BD BiH 10/03,
45/04, 6/05, 21/10.
- „Zakon o prekršajima FBiH“. Službene novine FBiH br. 31/06.
- „Zakon o prekršajima Republike Srpske“. Službeni glasnik RS 34/06
- „Zakon o prekršajima BD BiH“. Službeni glasnik BD BiH 24/07, 06/12 i 11/12.
- „Zakon o krivičnom postupku FBiH“. Službene novine FBH 35/03,
37/03, 56/03, 78/04, 28/05, 55/06, 27/07, 53/07, 09/09, 12/10, 8/13.
- „Zakon o krivičnom postupku BD BiH“. Službeni glasnik BD BiH 10/03,
48/04, 06/05, 06/05,12/07, 14/07, 21/07, 44/10 –
prečišćeni tekst.
- „Zakon o kaznenom postupku RS“. Službeni glasnik RS br. 53/12.
- „Zakon o javnom redu i miru RS“. Službeni glasnik RS br. 20/07. (ćirilica)
- „Zakon o javnom redu i miru BD BiH“. Službeni glasnik BD BiH br. 2/02.
- „Zakon o javnom okupljanju BD BiH“. Službeni glasnik BD BiH br. 28/12.
- „Zakon o radio-televiziji RS“. Službeni glasnik RS 49/0, 73/08, 42/10.
- „Zakon o javnom servisu televizije FBiH“. Službene novine FBiH br. 48/08.
Službene novine Kantona Sarajevo 1/96, 2/96,3/96, 16/97, 14/00, 4/01 i 28/04.
- „Zakon o javnom redu i miru HNK“. Službene novine HNK __.
- „Zakon o javnom redu i miru TK“. Službene novine TK ___.
Republika Hrvatska
- „Kazneni zakon Republike Hrvatske“. Narodne novine Republike Hrvatske br. 144/12.
Republika Srbija
- „Krivični zakon Republike Srbije“. Službeni glasnik RS
85/2005, 88/2005, 107/2005, 72/2009, 111/2009. (ćirilica)
4. Literatura
Kako bi se istraživačima omogućio uvid u dosadašnje analize i studije o krivičnim djelima počinjenim iz mržnje u bosanskohercegovačkom i međunarodnom kontekstu, sekcija donosi pregled relevantne, uglavnom slobodno dostupne građe na lokalnim ili stranim jezicima.
Izvori su raspoređeni u sekcije:
4.1. Literatura o BiH
4.2. Ostala literatura
Publikacije u pripadajućim podsekcijama su poredane abecednim redoslijedom.
4.1. Literatura o BiH
- Azinović, Vlado, Bassuener, Kurt i Weber, Bodo. Procjena potencijala za obnavljanje etničkog nasilja u BiH. Sarajevo: Fakultet političkih nauka, Univerzitet u Sarajevu, 2012.
- Babić, Miloš, Filipović, Ljiljana, Marković Ivanka i Rajić, Zdravko. Knjiga II. Komentar krivičnih/kaznenih zakona u BiH. Sarajevo: VE/Evropska komisija, 2005.
- Centar za kulturu dijaloga. Stop govoru mržnje. Sarajevo: Centar za kulturu dijaloga, 2012.
- Centar za ljudska prava. Ljudska prava u Bosni i Hercegovini 2011, Pravo, praksa i međunarodni standardi ljudskih prava sa ispitivanjem javnog mnijenja. Sarajevo: Centar za ljudska prava, 2012.
- Cvjetičanin, Tijana, Sali-Terzić, Sevima i Dekić, Slobodanka. Strategije isključivanja: govor mržnje u BH javnosti. Sarajevo: Mediacentar, 2010.
- Fischer, Martina. Peace Building and Civil Society in Bosnia and Herzegovina. Berlin: Berghof Research Centre, 2006.
- Kurspahić, Kemal. „Kako političke vođe doprinose obnovi jezika mržnje“. 21.11.2011.
- Mreža pravde u Bosni i Hercegovini. Ljudska prava i pravosuđe u Bosni i Hercegovini: Izvještaj o provedbi preporuka u oblasti pravosuđa iz Univerzalnog periodučnog pregleda Vijeća za ljudska prava Ujedinjenih nacija 2011 – 2012.Sarajevo: Asocijacija za demokratske inicijative (ADI) /Centar za ljudska prava u Sarajevu u ime Mreže pravde u BiH, 2012.
- Nedimović, Svjetlana. „Govor nasilja i društveno isključivanje“. 9.2.2011.
- Opservatorij ljudskih prava: Bosna i Hercegovina. Krivična djela počinjena iz mržnje: Regulativa i praksa u BiH. Opservatorij ljudskih prava: Bosna i Hercegovina, s.a.
- OSCE. Borba protiv kaznenih djela počinjenih iz mržnje: Analiza incidenata motiviranih predrasudama u Bosni i Hercegovini s preporukama. Bosna i Hercegovina: OSCE, 2012.
- OSCE/ODIHR. Razumijevanje krivičnih djela počinjenih iz mržnje: Priručnik za Bosnu i Hercegovinu. Sarajevo: OSCE/ODIHR, 2010.
- OSCE/ODIHR. Opinion on Draft Amendments to the Federation of Bosnia and Herzegovina Criminal Code. Warsaw: OSCE/ODIHR, 2009.
- OSCE Misija za Bosnu i Hercegovinu, Odjel za ljudska prava. Zakoni o krivičnim djelima počinjenim iz mržnje: praktični vodič. OSCE Misija za Bosnu i Hercegovinu, 2009.
- Palmiotto, Michael J., Vejnović, Duško i Lalić, Velibor. „Rad policije na sprječavanju etnički motivisanog nasilja na fudbalskim utakmicama u Bosni i Hercegovini“. Defendologija 15, br. 32, 2012. str. 19-32.
- Puhalo, Srđan. Etnička Distanca i (auto)stereotipi građana Bosne i Hercegovine. Sarajevo: Friedrich-Ebert-Stiftung, 2009.
- Rajić, Zdravko, Tomić, Mirko i Miljko, Zvonko. Komentar kaznenog zakona FBiH. Mostar: OSCE Ured za demokratizaciju, 2000.
4.2. Ostala literatura
4.2.1. Monografije
- Asguith, Nicole. The Role of Verbal-textual Hostility in Hate Crime Regulation (Final Report). London: London Metropolitan Police, 2013.
- Benet-Gbaffou, Claire. „Police-community partnership and response to crime: Lesson from Yeoville and Observatory Johanesbourg“. Urban forum 17, br. 4, 2006. str. 301-326. (Springer Netherlands 10.1007/BF02681235)
- Bennett, Sussie, Nolan, James i Conti, Norman. „Defining and Measuring Hate Crimes: A Potpourri of Issues“ (chapter 10) . Hate Crimes: Understanding and defining hate crime. Westport : Praeger Publishers, 2009.
- Brax, David i Munthe, Christian. The Philosophy of Hate Crime. Gothenborg: University of Gothenborg, 2013.
- Chakraborti, N. Hate crime: concepts, policy, future directions. Devon: Willan Publishing, 2010. (Springer Netherlands 1871-014X)
- Cohen, Jean L. i Arato, Andrew. Civil Society and Political Theory. Camridge: The MIT Press, 2000.
- Everett, Elliott. An Analysis of the Relationship Between Hate Crimes Reporting and Administrative Policies as They Relate to Community Policing. Morgantown: Department of Sociology and Anthropology, 2002.
- Gerstenfeld, Phyllis. Hate Crimes: Causes, Controls, and Controversies. SAGE: 2004.
- Gudrun, Eisele. European Civil Society. Munster: Westfalische Wilhelms Universitat, 2005.
- Haider-Markel, Donald. Perception and Misperception in Urban Criminal Justice Policy: The Case of Hate Crime. Rad predstavljen na Godišnjem sastanku Sjeverozapadne policijske asocijacije, 2002.
- Iganski, Paul. Hate crime and the city. Bristol: The Policy Press, University of Bristol, 2008.
- Jacoby, Joan. Gilchris, Peter i Ratledge, Ewdard. Promoting Innovation in Prosecution: Prosecutor's Guide to Police-Prosecutor Relations. Washington: Jefferson Institute for Justice Studies, 1999.
- Krohn, M. D., Alan J. Lizotte i Gina Penly Hall. Handbook on Crime and Deviance. New York: Springer, 2009.
- McClintock, Michael. Everyday Fears: A Survey of Violent Hate Crimes in Europe and North America. S.l: Human Rights First, 2005.
- McLaughlin, K. A., Malloy, S. M., Brilliant, K. J. i Lang, C. Responding to Hate Crime: A Multidisciplinary Curriculum for Law Enforcement and Victim Assistance Professionals. Newton, MA: National Center for Hate Crime Prevention, Education Development Center, 2000.
- Stojanović, Zoran. Krivično pravo. Beograd: Pravni fakultet, 2001.
- Wessler, Stephen. Addressing Hate Crimes – Six Initiatives That Are Enhancing The Efforts Of Criminal Justice Practitioners. Maine: Center for the Study and Prevention of Hate Violence University of Southern Maine, 2000.
4.2.2. Članci, eseji i studije
- Al-Hakim, Mohamad. „Making Room for Hate Crime Legislation in Liberal Societies“. Criminal Law and Philosophy, 4:3, (2010). str. 341-358.
- Asbury, Mary Beth i Haas, John. „An Exploratory Investigation of Whether Individuals Differentiate Between Hate Speech and Offensive Language“. Rad predstavljen na 94-toj Godišnjoj NCA konvenciji, TBA, San Diego, CA, novembar 2008.
- Baehr, Amy. „A feminist liberal approach to hate crime legislation“. Journal of Social Philosophy 34 (1), 2003. str. 134–152.
- Bell, Jeannine. „Deciding when hate crime is a crime: The First Amendment, police detectives, and the identification of crime“. Rutgers race and the law review 33, br. 4. (2002), str. 33-76.
- Boeckmann Robert J. i Turpin–Petrosino, Carolyn. „Understanding the Harm of Hate Crime“. Journal of Social Issues 58, br. 2 (2002), str. 207-250.
- Chiu, Elaine, “The Challenge of Motive in the Criminal Law”. Buffalo Criminal Law Review, Vol. 8, Februar 2005.
- Dunbar, Edward i Molina, Andreas. „Opposition to the Legitimacy of Hate Crime Laws: The Role of Argument Acceptance, Knowledge, Individual Differences, and Peer Influence“. Analyses of Social Issues and Public Policy, Vol. 4, No. 1, 2004, str. 91-113.
- European Monitoring Centre on Racism and Xenophobia. Policing Racist Crime and Violence – A Comparative Analysis. Luxembourg, 2005.
- Garland, Jon. “Difficulties and dilemmas in defining hate crime victimisation”. International Review of Victimology, 2011. str. 26-37. (SAGE doi:10.1177/0269758011422473)
- Garland, Jon i Chakraborti, Neil. „Divided by a common concept? Assessing the implications of different conceptualization of hate crime in the European Union“. European Journal of Criminology, januar 2012, vol. 9 no. 1, str. 38-51.
- Ghanea, Nazila. „The Concept of Racist Hate Speech and its Evolution over time“. Rad predstavljen na skupu UN Komiteta za eliminaciju rasne diskriminacije, pri diskusiji o Rasističkom govoru mržnje. Ženeva, 28.8.2012.
- Goodey, Jo. „Racist Crime in the European Union: Historical Legacies, - Knowledge Gaps, and Policy Development“. Rad prezentiran na Štokholmskom kriminološkom simpozijumu Europskog instituta za prevenciju i kontrolu kriminaliteta, Stockholm, 2006 and 2007.
- Hurd, Heidi Margaret i Moore, Michael S. “Punishing Hatred and Prejudice”. Stanford Law Review, Vol. 56, 2004.
- Kahan, Dan M. „Two Liberal Fallacies in the Hate Crimes Debate“ Faculty Scholarship Series (2001). Paper 107.
- Kaminskaya, Elvira. „Hate Speech: Theory and Issues“. CASE-UC Berkeley Field Project, 2008.
- Lawrence, Frederick M. „The Hate Crimes/Hate Speech Paradox: Punishing Bias Crimes and Protecting Racist Speech“. Notre Dame Law Review, Vol. 68, 1993. str. 673-721.
- Lawrence, Frederick. “The Punishment of Hate: Toward a Normative Theory of Bias-Motivated Violence”. Michigan Law Review 93, 1994. str. 320 -.
- Levin Jack i Rabrenovic Gordana. „Hate Crimes and Ethnic Conflict: An Introduction“. American Bihevioral Scientist 45, br. 4 (2001), str. 574-587.
- Maroney, Terry. „The Struggle Against Hate Crime: Movement at a Crossroads“. New York University Law Review 564, br. 73. s.a. str. 564-620.
- Morsch, James. „The Problem of Motive in Hate Crimes: The Argument against Presumptions of Racial Motivation“. J. Crim. L. & Criminology 659 (1991), vol. 82. str. 659-689.
- Nolan, James, McDevitt, Jack, Cronin, Shea i Farell, Amy. „Learning to See Hate Crimes: A Framewoork for Understanding and Clarifying Ambiguities in Bias Crime Classification“. Criminal Justice Studies 17, br. 1 (2004), str. 91-105.
- Perry, Barbara. „Where do we go from here? Researching hate crime". Internet Journal of Criminology (IJC) 2003, str. 25-26.
- Stojanović, Zoran. „Preventivna funkcija krivičnog prava“. CRIMEN: časopis za krivične nauke. (II) 1/2011. str. 3–25.
- Tsai, Robert. „The Politics of Hate”. Journal of Hate Studies, vol. 10, 1, 2012. str. 9-15.
- Watts, Meredith. „Political xenophobia in the transition from socialism: threat, racism and ideology among East German youth“. Political Psihology 17, broj 1, 1996. str. 97-126.
4.2.3. Izvještaji, vodiči, smjernice
- American Prosecutor’s Research Institute. A Local Prosecutors Guide for Responding to Hate Crimes. APRI, 2000.
- APRI/ NDAA. Resource Guide: Prosecutors Respond to Hate Crimes Project. USA: APRI/ NDAA, 2000.
- Article 19. Prohibiting incitement to discrimination, hostility or violence, 2012, Policy brief. London; Article 19, 2012.
- Burney, Elizabeth i Rose, Gerry. Racist offences – how is the law working? London: Home Office Research Study 244, 2002.
- California Commission on Peace Officer Standards and Training. Hate Crimes – Policy Guidelines. California: California Commission on Peace Officer Standards and Training, 2008.
- Community Security Trust. A Guide to Fighting Hate Crime. London: Community Security Trust, 2010.
- Department of Education, United States. Preventing youth hate crime: a manual for schools and communities. U.S. Dept. of Education, 2009.
- European Union Agency For Fundamental Rights. Making Hate crimes visible in the European Union, acnowledging victims' rights. Luxembourg: Publications Office of the European Union, 2012.
- Human Rights First. 2008, Hate Crime Survey. New York: HRF, 2008.
- Human Rights First. Preporuke za suzbijanje i procesuiranje zločina iz mržnje.
- Kent Police. “M62 Hate Crimes”. Kent Police, 12. 06. 2013.
- New York State Association of Chiefs of Police. Investigation of Hate Crimes: Model policy. New York: New York State Association of Chiefs of Police, s.a.
- OSCE/ODIHR. Chalenges and Responese to Hate-Motivated Incidents in the OSCE Region for the period January – June 2006. Warsaw: OSCE/ODIHR, 2006.
- OSCE/ODIHR. Hate Crimes in the OSCE Region – Incidents and Responses: Annual Report for 2009. Warsaw: OSCE/ODIHR, 2010.
- OSCE/ODIHR. Hate Crime Laws: A Practical Guide. Warsaw: OSCE/ODIHR, 2009.
- OSCE/ODIHR. Preventing and responding to hate crimes: A resource guide for NGOs in the OSCE region. Warsaw: OSCE/ODIHR, 2009.
- OSCE/ODIHR. Training Against Hate Crimes for Law Enforcement. Warsaw: OSCE/ODIHR, s.a.
- The Crown Prosecution Service. Disability Hate Crime - Guidance on the distinction between vulnerability and hostility in the context of crimes committed against disabled people. London: CPS, 2007.
- U.S. Department of Justice. Principles of Good Policing: Avoiding Violence Between Police and Citizens. Washington: U.S. Department of Justice, 2003.
Vezane Publikacije
Krivično djelo izazivanja nacionalne, rasne i vjerske mržnje, razdora ili netrpeljivosti: nepreciznost norme
Procesuiranje kaznenih djela počinjenih iz mržnje u Bosni i Hercegovini: perspektiva tužitelja
Amir Bajrić , Marija Lučić-Ćatić
Procesuiranje krivičnih djela počinjenih iz mržnje u Bosni i Hercegovini: problemi u tužiteljskoj praksi
Azra Kuči
Vodič za procesuiranje krivičnih djela počinjenih iz mržnje u Bosni i Hercegovini
Almir Maljević , Srđan Vujović