Aktivna i efikasna participacija nacionalnih manjina u lokalnoj vlasti u Bosni i Hercegovini, bila je tema okruglog stola koji je okupio predstavnike organizacija nacionalnih manjina iz BiH, savjetodavnih tijela za nacionalne manjine, te eksperte koji se bave zaštitom prava nacionalnih manjina.

Povod okruglom stolu bila je studija (dostupna OVDJE) koju je tokom 2010. i 2011. godine sproveo Centar za društvena istraživanja Analitika sa namjerom da istraži u kojoj mjeri su, i putem kojih mehanizama, predstavnici nacionalnih manjina u BiH uključeni u procese političkog odlučivanja na lokalnom nivou. Autor studije Edin Hodžić, voditelj programa za javno pravo u Analitici, je u svom uvodnom izlaganju učesnike upoznao sa metodološkim pristupom, te najznačajnijim rezultatima analize. Nakon što je objasnio metodologiju i odabir uzorka analize (9 jedinica lokalne samouprave u BiH), Hodžić je istakao kako ova studija, osim informativnog i analitičkog, ima i edukativni karakter jer politička participacija nacionalnih manjina relativno novi standard i praksa, naročito u BiH. Prema Okvirnoj konvenciji za zaštitu nacionalnih manjina iz 1995. godine, efektivnost participacije manjina u odlučivanju osigurava se putem dva osnovna mehanizma – političkim predstavljanjem i konsultacijama sa predstavnicima nacionalnih manjina. Studija je, međutim, pokazala da rezervirana mjesta za predstavnike nacionalnih manjina u lokalnim skupštinama/vijećima u principu nisu iskorištena za promoviranje i zaštitu prava i interesa nacionalnih manjina, dok su konsultacije, kao veoma značajan mehanizam participacije manjina, potpuno zanemarene na lokalnom nivou.

Predsjednica Vijeća nacionalnih manjina Federacije BiH, Sanja Bogdanović, govorila je o statusnim problemima i stalnoj borbi za elementarnu institucionalnu egzistenciju ovoga entitetskog tijela koje još uvijek ne funkcionira u punom kapacitetu, jer nema obezbijeđene elementarne uslove za rad (sekretarijat, budžet, političko prepoznavanje i podršku). Gospođa Bogdanović je istakla da su greške i propusti sa nivoa Federacije upravo oni koje treba izbjeći u konstituiranju i funkcioniranju savjetodavnih mehanizama za nacionalne manjine na nižim nivoima vlasti (kantonima i općinama).

Sa druge strane, Nedžad Jusić, predsjedavajući Vijeća nacionalnih manjina BiH, istakao je kako ni na državnom nivou situacija nije bila sjajna 2008. godine, kada je Vijeće počelo s radom. No, vremenom je zajedno sa kolegama iz ostalih manjinskih zajednica uspio da se izbori za status ovog tijela, te da ga promovira u status važnog subjekta unutar procesa donošenja odluka koji se tiču manjina. Govoreći o iskustvima iz Tuzle, gdje je njegova organizacija Euro Rom aktivna, Jusić je istakao važnost kooperacije i međusobne solidarnosti manjinskih zajednica, koje jedino udruženim snagama, putem koalicija ili asocijacija mogu da naprave neke pomake.

Konačno, uvodna izlaganja je zatvorio Aleksandar Čorni, predstavnik OSCE-a, međunarodne organizacije koja je izuzetno angažirana i u promociji prava manjina, te davanju podrške inicijativama koje dolaze iz manjinskog sektora. Čorni je govorio o mogućnostima za promjenu trenutnog stanja na terenu, o aktivnostima koje se trenutno poduzimaju, o pozitivnim primjerima participacije manjina na lokalnom nivou, te saradnji međunarodnih organizacija i predstavnika lokalnih vlasti u raznim dijelovima BiH po ovom pitanju.

Nakon uvodnih prezentacija, uslijedila je zanimljiva diskusija u kojoj su učesnici okruglog stola podijelili svoja iskustva, iznijeli svoje prijedloge i nedoumice u pogledu efikasne participaciju manjina u političkom životu BiH. Tako je Dragan Marković predstavnik nacionalnih manjina u skupštini općine Doboj govorio o pozitivnim iskustvima samoorganizovanja manjinskih zajednica u dobojskoj regiji, odličnoj saradnji sa lokalnim vlastima, te aktivnom učešću predstavnika manjina u donošenju političkih odluka. Omer Tufo iz Centra za promociju civilnog društva uporedio je rezultate istraživanja do kojih je došla Analitika sa rezultatima do kojih je 2007. došao CPCS u okviru studije Antiksenofobija, te istakao kako su oni komplementarni. Za njega je važno potpisivanje sporazuma o saradnji lokalnih vlasti i predstavnika manjinskih organizacija, koji sadrže mehanizme obavezujuće implementacije i transparentne distribucije budžetskih sredstava.

Ispred Odsjeka za zaštitu prava i saradnju sa nacionalnim i drugim manjinama Ministarstva za ljudska prava i izbjeglice BiH, govorio je Milan Jovanović, najavivši spremnost ovog Ministarstva da se aktivnije angažira u omogućavanju uslova za aktivniju participaciju manjina u političkom životu na svim nivoima vlasti. U tom smislu, istakao je i važnost rada na strategiji za nacionalne manjine, koja treba da bude sačinjena u okviru Ministarstva, uz logističku podršku OSCE-a, te uz punu i aktivnu participaciju predstavnika nacionalnih manjina. Ideja je da se ovom strategijom omogući dalja i efikasnija implementacija Zakona o zaštiti prava pripadnika nacionalnih manjina iz 2004. godine.

Dervo Sejdić, službenik OSCE-a i romski aktivista, je u svom izlaganju naglasio značaj istraživanja koje je provela Analitika i predložio da se njegovi rezultati predstave i u Parlamentu BiH. U svom izlaganju, Sejdić se osvrnuo i na propuste Izbornog zakona BiH, kao i samog izbornog procesa koji dozvoljava manipulaciju i instrumentalizaciju pripadnika manjinskih naroda. Vladimir Blaha, zamjenik predsjednika Savjeta nacionalnih manjina RS,  govorio je o predizbornim i izbornim iskustvima manjina u Republici Srpskoj, te poteškoćama u promoviranju interesa nacionalnih manjina. Vehid Šehić, iz Foruma građana Tuzle, istakao je potrebu da se postojeći zakoni  o pravima nacionalnih manjina na državnom i entitetskim nivoima promjene, te da regulativa u ovoj oblasti ne bi trebalo da se spušta i na kantone. Postojeći zakoni su nesavršeni, ključne  formulacije su neprecizne, u njima nisu sadržani svi najbolji evropski standardi, što ostavlja i puno prostora za manipulaciju. Gospodin Šehić je istakao značaj uvođenja jasnih i konzistentnih standarda u ovoj oblasti, kako situacija u pogledu prava nacionalnih manjina, uključujući i pravo na političku participaciju, ne bi zavisila od dobre volje i otvorenosti lokalnih struktura vlasti.

Na kraju, zaključeno je da postojeća zakonska rješenja koja se tiču političke participacije nacionalnih manjina nisu adekvatna, te da je potrebno uložiti dosta napora na stvaranju elementarnih preduslova za efikasnu participaciju manjina u političkom životu, naročito na lokalnom nivou.